Στην Κύπρο, η ανάγκη για βελτίωση της διαφάνειας έχει αναδειχθεί ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια, ιδίως μετά από σκάνδαλα και περιπτώσεις διαφθοράς που ταρακούνησαν την κοινή γνώμη.
Τα τελευταία χρόνια, στο πλαίσιο, των προσπαθειών ενίσχυσης της διαφάνειας, ο Πρόεδρος Νίκος Χριστοδουλίδης έχει ξεκινήσει προσπάθειες και πρωτοβουλίες για την ενίσχυση της λογοδοσίας στη διακυβέρνηση και τους προοπτικούς δρόμους προς την αλλαγή.
Το Πλαίσιο της διαφάνειας και ο νόμος του 2017
Τι σημαίνει όμως πραγματική διαφάνεια σε ένα δημοκρατικό κράτος όπως η Κύπρος; Ο όρος διαφάνεια αναφέρεται στην ικανότητα των πολιτών να έχουν πρόσβαση σε πληροφορίες σχετικά με τις αποφάσεις και τις δράσεις των κυβερνητικών οργάνων. Αυτό περιλαμβάνει τις διαδικασίες λήψης αποφάσεων, τη χρηματοδότηση και τη διαχείριση πόρων, αλλά και την αναφορά και αντιμετώπιση ζητημάτων διαφθοράς. Ο νόμος για την πρόσβαση στις πληροφορίες, που θεσπίστηκε το 2017, (Ν. 184(I)/2017), αποτελεί μια σημαντική κίνηση προς τη σωστή κατεύθυνση.
Πρωτοβουλίες και Καινοτομίες …που οδηγούν στην Διαφάνεια
Η διαφάνεια και η ανοικτότητα στη διακυβέρνηση είναι αναγκαίες για την οικοδόμηση μιας δημοκρατικής κοινωνίας στην Κύπρο. Με θεσμικές και κοινωνικές προσπάθειες, η Κύπρος μπορεί να δημιουργήσει ένα πιο υπεύθυνο και διαφανές πολιτικό περιβάλλον. Η συνέχιση των προσπαθειών για την ενίσχυση της διαφάνειας θα είναι κρίσιμη για την ανακατασκευή της εμπιστοσύνης του κοινού προς τους θεσμούς και τη δημοκρατία συνολικά.
Κάποιες πρωτοβουλίες που προωθούν την διαφάνεια είναι:
Πλατφόρμες Διαφάνειας: Η δημιουργία ψηφιακών πλατφορμών που προσφέρουν πρόσβαση σε δεδομένα σχετικά με δημόσιες δαπάνες, προμήθειες και συμβάσεις έχει αναδειχθεί ως κρίσιμο εργαλείο. Αυτές οι πλατφόρμες δίνουν τη δυνατότητα στους πολίτες να παρακολουθούν πού πηγαίνουν οι φόροι τους.
Δημόσιες Συζητήσεις και Διαβούλευση: Οι ανοιχτές δημόσιες συζητήσεις σχετικά με πολιτικές και νομοσχέδια προάγουν τη συμμετοχή των πολιτών στη διαδικασία λήψης αποφάσεων. Προγράμματα δημόσιας διαβούλευσης έχουν ενισχύσει τις φωνές που συνήθως παραβλέπονται.
Εκπαίδευση για την Πολιτική Διαφάνεια: Εκστρατείες ευαισθητοποίησης και εκπαίδευσης για τα δικαιώματα των πολιτών και τη σημασία της διαφάνειας συμβάλλουν στη δημιουργία μιας ενημερωμένης κοινωνίας που απαιτεί υπευθυνότητα από τους εκπροσώπους της.
Προκλήσεις και Εμπόδια
Παρά τις θετικές εξελίξεις, υπάρχουν σημαντικές προκλήσεις που πρέπει να αντιμετωπιστούν. Πολιτικές παρεμβάσεις συχνά επηρεάζουν τις διαδικασίες διακυβέρνησης, καθώς και οι ελλείψεις πόρων και κατάλληλου νομικού πλαισίου περιορίζουν την αποτελεσματικότητα των προσπαθειών. Η διαφθορά και οι πελατειακές σχέσεις παραμένουν σημαντικές προκλήσεις που υπονομεύουν την εμπιστοσύνη στη δημόσια διοίκηση.
Τα βήματα Χριστοδουλίδη για διαφάνεια
Ο Πρόεδρος Νίκος Χριστοδουλίδης έχει αναδείξει τη διαφάνεια ως κεντρική προτεραιότητα της κυβερνητικής του στρατηγικής, στοχεύοντας στη βελτίωση της εμπιστοσύνης του κοινού προς τους θεσμούς.
Μέσω μιας σειράς πρωτοβουλιών, όπως η ενίσχυση των μηχανισμών λογοδοσίας και η προώθηση της ανοιχτής διακυβέρνησης, επιδιώκει να εξασφαλίσει ότι οι διαδικασίες λήψης αποφάσεων είναι διαυγείς και προσβάσιμες στους πολίτες. Αυτή η προσέγγιση θα μπορούσε να προάγει την υπευθυνότητα και την ηθική στην πολιτική, αλλά και να ενισχύσει τη συμμετοχή των πολιτών στη δημόσια ζωή, δημιουργώντας ένα περιβάλλον ισχυρότερης κοινωνικής συνοχής και συνεργασίας.
Ο Πρόεδρος Νίκος Χριστοδουλίδης , στο πλαίσιο των προσπαθειών ενίσχυσης της διαφάνειας, έχει αναλάβει συγκεκριμένες πρωτοβουλίες.
Δημιουργία Ιστοσελίδας diakivernisi.gov.cy
Η ιστοσελίδα λειτουργεί ως κεντρικός κόμβος ενημέρωσης για τις πολιτικές αποφάσεις της κυβέρνησης, προάγοντας τη συμμετοχή των πολιτών. Η διαδικτυακή αυτή πηγή ενισχύει τη διαφάνεια και τη λογοδοσία.
Ιδιαίτερα σημαντικό τμήμα της νέας ιστοσελίδας είναι αυτό της πληροφόρησης και παρουσίασης στατιστικών στοιχείων και πληροφοριών για την κατάσταση των παρεμβάσεων που απαρτίζουν το κυβερνητικό έργο για την περίοδο 2023 με 2028, την παρούσα δηλαδή διακυβέρνηση. Επιτρέπει έτσι σε όλους τους πολίτες να λαμβάνουν άμεση και πληρέστερη ενημέρωση.
Στην ιστοσελίδα υπάρχει το Κυβερνητικό πλάνο και οι δράσεις των μέχρι τώρα χρόνων διακυβέρνησης του Προέδρου Χριστοδουλίδη. Η παρουσίαση του κυβερνητικού έργου γίνεται στη βάση των τεσσάρων εμβληματικών πυλώνων του Προγράμματος Διακυβέρνησης (Επιχειρήσεις , Άνθρωπος , Πολιτεία , Πλανήτης) και των επιμέρους πολιτικών προτεραιοτήτων που αυτοί οι πυλώνες περιλαμβάνουν.
Οι πολίτες μπορούν να ανατρέχουν σε κάθε πυλώνα και να ενημερώνονται για την εξέλιξη των δράσεων , έχοντας όλα τα δεδομένα τα οποία θα τους επιτρέπουν να έχουν ολοκληρωμένη εικόνα ώστε να κρίνουν το έργο της διακυβέρνησης.
Δικαίωμα και Δυνατότητα Πληροφόρησης και παρέμβασης
Μέσω της συγκεκριμένης πλατφόρμας, οι πολίτες αποκτούν τη δυνατότητα να ενημερωθούν με σαφή και άμεσο τρόπο για τις πολιτικές αποφάσεις που τους αφορούν. Αυτή η προσέγγιση ενθαρρύνει τη συμμετοχή των πολιτών στη δημόσια ζωή, προσφέροντάς τους τη δυνατότητα να παρακολουθούν και να αξιολογούν τις κυβερνητικές ενέργειες.
Επιπρόσθετα το Φεβρουάριο τους 2025 το Υπουργικό Συμβούλιο ενέκρινε το νομοσχέδιο με τίτλο "Ο περί της Πρωτοβουλίας Πολιτών Νόμος του 2025", που θα επιτρέπει στους Κύπριους πολίτες να αναλαμβάνουν ενεργό ρόλο και να παρεμβαίνουν στη δημόσια ζωή.
Οι τροποποιήσεις που έγιναν, αφορούν τον διαχωρισμό της διαδικασίας σε δύο βασικά σκέλη. Το πρώτο θα ενεργοποιείται όταν θα συλλέγονται 500 υπογραφές για οποιαδήποτε πρόταση καταθέτει ο πολίτης και θα υποχρεώνει το εκάστοτε Υπουργείο να δίνει δεόντως αιτιολογημένη απάντηση αναφορικά με τις ενέργειες, στις οποίες η Κυβέρνηση προέβη ή σκοπεύει να προβεί και θα ενημερώνει γραπτώς τον πολίτη για το εκάστοτε θέμα.
Όσον αφορά το δεύτερο σκέλος, στο οποίο θα απαιτούνται 5.000 υπογραφές, το εκάστοτε Υπουργείο, στο οποίο θα αναφέρεται η συγκεκριμένη πρόταση, θα υποχρεούται να μπει σε διευρυμένη δημόσια διαβούλευση και ακολούθως να ενημερώνει τον πολίτη αναφορικά με την εξέλιξη και τις διαδικασίες που θα προκύπτουν όσον αφορά στο συγκεκριμένο ζήτημα.
Ετήσιος Προγραμματισμός και Απολογισμός
Η καθιέρωση ετήσιων προγραμματισμών και απολογισμών αποτελεί μια καίρια πρωτοβουλία του Προέδρου Νίκου Χριστοδουλίδη, η οποία δίνει τη δυνατότητα στους πολίτες να παρακολουθούν στενά τη διακυβερνητική δράση και να αξιολογούν την πρόοδο των πολιτικών μέτρων.
Μέσω διαγγελμάτων, ο Πρόεδρος ενημερώνει τους πολίτες σχετικά με τις σημαντικές πτυχές της διακυβέρνησης, δημιουργώντας έτσι ένα πλαίσιο διαφάνειας και υπευθυνότητας. Αυτή η διαδικασία επιτρέπει στους πολίτες να έχουν σαφή εικόνα για τις υλοποιήσεις της κυβέρνησης, καθώς και να εκφράζουν τη γνώμη τους για την αποτελεσματικότητα και τη συνάφεια των ληφθέντων μέτρων.
Η πρωτοβουλία αυτή ενισχύει τη σχέση εμπιστοσύνης μεταξύ κυβέρνησης και πολιτών, προάγοντας έναν ανοιχτό και εποικοδομητικό διάλογο που είναι θεμελιώδης για μια υγιή δημοκρατία.
Βήματα…προς τον πολίτη
Η δέσμευση του Προεδρου Χριστοδουλίδη για διαφάνεια, λογοδοσία και συμμετοχική δημοκρατία δημιουργεί ευκαιρίες για μια πιο υπεύθυνη κυβερνητική αρχή. Μέσω εργαλείων όπως η ιστοσελίδα diakivernisi.gov.cy και οι διαδικασίες απολογισμού, η κυβέρνηση προάγει τη συμμετοχή των πολιτών, ενδυναμώνοντας τη δημοκρατική διαδικασία. Η συνεχιζόμενη προσπάθεια για την ενίσχυση της διαφάνειας είναι κρίσιμη για την οικοδόμηση εμπιστοσύνης και την ενδυνάμωση των δημοκρατικών αξιών στην Κύπρο.
Παρότι ο δρόμος είναι μακρύς, εντούτοις παρατηρούνται βήματα προς μια σωστή κατεύθυνση, όπου δίνεται η δυνατότητα στον πολίτη να έχει ενεργό λόγο τόσο στις αποφάσεις όσο και στην ενημέρωση.
Η εικόνα της Κύπρου στο εξωτερικό
Ανοδος 3 θέσεων για την Κύπρο... ο δείκτης κατέγραψε βελτίωση.
Στην 46η θέση του Δείκτη Αντίληψης Διαφθοράς - Corruption Perceptions Index (CPI), ανάμεσα σε 180 χώρες του κόσμου, βρίσκεται η Κύπρος, σύμφωνα τον οργανισμό Transparency International (Διεθνής Διαφάνεια).
Πετυχαίνοντας συνολική βαθμολογία 56/100, η Κύπρος κατέγραψε βελτίωση συγκριτικά με το 2022, όταν κατέλαβε την 51η θέση με βαθμολογία 52, ενώ το 2023 είχε βρεθεί στην 49η θέση με βαθμολογία 53.
Σύμφωνα με τον πίνακα, η Κύπρος κατέγραψε την υψηλότερη της βαθμολογία στον Δείκτη για την περίοδο 2012-2024 το 2012, συγκεντρώνοντας 66 βαθμούς. Από το 2013 μέχρι και το 2016 υπήρξε πτωτική πορεία, φτάνοντας στις 55 μονάδες, ενώ το 2017 - 2018, η εικόνα βελτιώθηκε ελαφρώς (57 και 59), για να ακολουθήσει από το 2019 καθοδική τάση. Συγκεκριμένα, οι βαθμολογίες διαμορφώθηκαν σε 58 (2019), 57 (2020), 53 (2021) και 52 το 2022.
Η θέση της Κύπρου βελτιώθηκε κατά τα τρία τελευταία χρόνια, στο δείκτη αντίληψης της διαφθοράς στον δημόσιο τομέα. Βρίσκεται στην 46η θέση σε σύνολο 180 χωρών. Βελτίωσε την βαθμολογία της κατά 3 μονάδες, από (53) το 2023 σε (56). Παράλληλα η κατάταξη της βελτιώθηκε κατά 3 θέσεις. Βρίσκεται ένα βήμα πριν εισέλθει στο πρώτο τεταρτημόριο των πιο διαφανών δικαιοδοσιών μεταξύ των 180 χωρών. Αυτό αποτελεί ένδειξη της αποτελεσματικότητας των διαφόρων μέτρων κατά της διαφθοράς που έχουν ληφθεί. , καθώς και της αυξημένης ευαισθητοποίησης του κοινού σε θέματα διαφάνειας. Η δημιουργία της Ανεξάρτητης Αρχής κατά της Διαφθοράς είναι ένα από τα ορθά μέτρα που έχουν ληφθεί για πάταξη της διαφθοράς.
