Σύμφωνα με την νομοθεσία, οι δικαιούχοι είναι οι ασφαλισμένοι μισθωτοί και οι αυτοτελώς εργαζόμενοι, καθώς και οι προαιρετικά ασφαλισμένοι στην υπηρεσία Κύπριου εργοδότη στο εξωτερικό, που δεν έχουν συμπληρώσει την ηλικία των 63 ετών.
Οι προϋποθέσεις για την πληρωμή της σύνταξης ανικανότητας είναι ο ασφαλισμένος:
- να ήταν ανίκανος για εργασία για 156 τουλάχιστον ημέρες
- να προβλέπεται ότι θα παραμείνει μόνιμα ανίκανος για εργασία, δηλαδή να μην μπορεί να κερδίζει από εργασία που εύλογα αναμένεται να εκτελεί πέραν του 1/3 του ποσού που συνήθως κερδίζει υγιής εργαζόμενος της ίδιας επαγγελματικής κατηγορίας και μόρφωσης στην ίδια περιφέρεια, ή πέραν του 1/2 του ποσού αυτού αν είναι ηλικίας μεταξύ 60-63 ετών,
- να πληροί τις σχετικές ασφαλιστικές προϋποθέσεις.
Οι ασφαλιστικές προϋποθέσεις είναι ο ασφαλισμένος:
- να έχει συμπληρώσει πραγματική βασική ασφάλιση 3 τουλάχιστον ασφαλιστικών μονάδων και να έχουν περάσει 156 εβδομάδες από την ημέρα έναρξης της ασφάλισής του
- να έχει εβδομαδιαίο μέσο όρο πραγματικής και εξομοιούμενης βασικής ασφάλισης ίσο τουλάχιστον με το 25% των ετών που εμπίπτουν στη σχετική περίοδο αναφοράς
- να έχει πραγματική ή εξομοιούμενη ασφάλιση μέσα στο σχετικό έτος εισφορών ίσο τουλάχιστον με το 0,39 της ασφαλιστικής μονάδας ή ο μέσος όρος τέτοιας ασφάλισης κατά τα 2 τελευταία συμπληρωμένα έτη εισφορών πριν από το έτος παροχών να μην είναι κατώτερος του 0,39 της ασφαλιστικής μονάδας.
Σημειώνεται ότι, σε περίπτωση που η ανικανότητα προκλήθηκε από οποιοδήποτε ατύχημα (εργατικό ή όχι) οι ασφαλιστικές προϋποθέσεις θεωρούνται ότι ικανοποιούνται αν ο ασφαλισμένος ικανοποιεί τις ασφαλιστικές προϋποθέσεις για επίδομα ασθενείας.
Σύμφωνα με την νομοθεσία, η σύνταξη ανικανότητας περιλαμβάνει βασική σύνταξη και συμπληρωματική σύνταξη. Το εβδομαδιαίο ποσό της βασικής σύνταξης υπολογίζεται με βάση τον εβδομαδιαίο μέσο όρο πραγματικών και εξομοιούμενων ασφαλιστέων αποδοχών στη βασική ασφάλιση.
Το ποσό της βασικής σύνταξης για ποσοστό ανικανότητας 100% ισούται με το 60% της εβδομαδιαίας αξίας του ετήσιου μέσου όρου ασφαλιστικών μονάδων που έχει σε πίστη του ο ασφαλισμένος στη βασική του ασφάλιση κατά την περίοδο αναφοράς, αυξανόμενο σε 80%, 90% ή 100%, όταν ο δικαιούχος έχει ένα, δύο ή τρεις εξαρτωμένους, αντίστοιχα.
Πρέπει να τονιστεί πως τα πιο πάνω ποσοστά ισχύουν μόνο στην περίπτωση που ο δικαιούχος είναι άνδρας, ή γυναίκα της οποίας ο σύζυγος είναι ανίκανος να συντηρεί τον εαυτό του, ή είναι χήρα ή βρίσκεται σε διάσταση ή είναι διαζευγμένη ή ανύπαντρη.
Στην περίπτωση που η δικαιούχος είναι γυναίκα της οποίας ο σύζυγος δεν είναι ανίκανος να συντηρεί τον εαυτό του, το ποσό της βασικής σύνταξης για ποσοστό ανικανότητας 100% είναι 60% του εβδομαδιαίου μέσου όρου αποδοχών για δικαιούχο χωρίς εξαρτώμενο, 70% για δικαιούχο με έναν εξαρτώμενο και 80% για δικαιούχο με δύο ή περισσότερους εξαρτωμένους.
Το εβδομαδιαίο ποσό της συμπληρωματικής σύνταξης για ποσοστό ανικανότητας 100% είναι ίσο με το 1/52 του 1,5% του συνόλου των πραγματικών και εξομοιούμενων ασφαλιστέων αποδοχών του δικαιούχου στην συμπληρωματική ασφάλιση. Το σύνολο της σύνταξης (βασικής και συμπληρωματικής) δεν μπορεί να είναι λιγότερο από το 85% της βασικής σύνταξης που θα πληρωνόταν στο δικαιούχο αν είχε πλήρη ασφάλιση στο βασικό μέρος του Σχεδίου.
Όταν το ποσοστό ανικανότητας είναι κάτω του 100%, η σύνταξη ανικανότητας καθορίζεται ως ακολούθως:
- αν το ποσοστό ανικανότητας είναι μεταξύ 50% και 66 1/3% και ο ασφαλισμένος είναι ηλικίας 60-63 ετών, πληρώνεται σύνταξη ίση με 60% της σύνταξης που θα πληρωνόταν αν ήταν 100% ανίκανος για εργασία,
- αν το ποσοστό ανικανότητας είναι μεταξύ 66 2/3% και 75%, πληρώνεται σύνταξη ίση με 75% της σύνταξης που θα πληρωνόταν στον ασφαλισμένο αν ήταν 100% ανίκανος για εργασία
- αν το ποσοστό ανικανότητας είναι μεγαλύτερο από 75% αλλά μικρότερο από 100%, πληρώνεται σύνταξη ίση με 85% της σύνταξης που θα πληρωνόταν στον ασφαλισμένο
- αν ήταν 100% ανίκανος για εργασία.
Για σκοπούς υπολογισμού του ύψους της σύνταξης οι ασφαλιστέες αποδοχές του ασφαλισμένου ανατιμούνται με βάση το ποσό των βασικών ασφαλιστέων αποδοχών που ισχύει την ημέρα που αποκτά δικαίωμα σε σύνταξη ανικανότητας.
Αναφορικά με το μηνιαίο ύψος της σύνταξης, βρίσκεται αφού πολλαπλασιαστεί το εβδομαδιαίο ύψος επί τέσσερα. Τον Δεκέμβριο κάθε χρόνου πληρώνεται και 13η σύνταξη, ίση με το 1/12 της σύνταξης που πληρώθηκε για ολόκληρο το χρόνο.
Σημειώνεται ότι οι συντάξεις αναπροσαρμόζονται κάθε χρόνο με βάση την αύξηση του γενικού επιπέδου των μισθών/ημερομισθίων και του τιμαρίθμου. Στις περιπτώσεις που η σύνταξη ανικανότητας είναι μερική, κατά την μετατροπή σε σύνταξη γήρατος γίνεται ολική (100%).
Η σύνταξη ανικανότητας αρχίζει να καταβάλλεται όταν περάσουν 156 ημέρες ανικανότητας για εργασία και ο ασφαλισμένος κρίνεται μόνιμα ανίκανος για εργασία και τερματίζεται όταν συμπληρώσει την ηλικία των 63 ετών εκτός αν πριν από τη συμπλήρωση της ηλικίας αυτής αποθεραπευτεί ή όταν μετά από διερεύνηση διαπιστώθηκε ότι εργάζεται, οπότε η σύνταξη ανικανότητας διακόπτεται.
Όταν ασφαλισμένος που λαμβάνει σύνταξη ανικανότητας συμπληρώσει την ηλικία των 63 ετών, η σύνταξη ανικανότητας μετατρέπεται σε σύνταξη γήρατος.
Η σύνταξη ανικανότητας καταβάλλεται αναδρομικά κάθε μήνα μέσω εμβάσματος σε τραπεζικό λογαριασμό του δικαιούχου.
Για να πληρωθεί σύνταξη ανικανότητας, ο ασφαλισμένος πρέπει να υποβάλει αίτηση πάνω σε ειδικό έντυπο που μπορεί να εξασφαλίσει από οποιοδήποτε Γραφείο Κοινωνικών Ασφαλίσεων, από Κέντρο Εξυπηρέτησης του Πολίτη ή μέσω του διαδικτύου.
Η αίτηση πρέπει να συνοδεύεται από όλα τα απαραίτητα πρωτότυπα πιστοποιητικά που αναφέρονται στο έντυπο της αίτησης και αφού συμπληρωθεί να παραδίδεται σε ένα από τα Γραφεία Κοινωνικών Ασφαλίσεων ή σε Κέντρο Εξυπηρέτησης του Πολίτη.
Η αίτηση πρέπει να υποβληθεί εντός τριών μηνών από την ημέρα που ο ασφαλισμένος έγινε μόνιμα ανίκανος για εργασία. Αν η αίτηση υποβληθεί εκπρόθεσμα, η σύνταξη πληρώνεται αναδρομικά μόνο για τρεις μήνες.
Σε εξαιρετικές, όμως, περιπτώσεις εάν ο αιτητής αποδείξει ότι έχει εύλογη αιτία για την καθυστέρηση στην υποβολή της αίτησής του, η σύνταξη μπορεί να πληρωθεί αναδρομικά μέχρι δώδεκα μήνες.
Ο αιτητής στερείται του δικαιώματός του σε πληρωμή σύνταξης ανικανότητας μέχρι έξι εβδομάδες εάν αρνηθεί:
- να παρουσιαστεί για ιατρική εξέταση,
- να υποβληθεί σε θεραπεία, ή
- να συμμετάσχει σε πρόγραμμα επαγγελματικής εκπαίδευσης.
Οι δικαιούχοι σύνταξης ανικανότητας δικαιούνται δωρεάν ιατρική περίθαλψη στα Κυβερνητικά Νοσοκομεία ή Ιδρύματα.
Σε περίπτωση που ασφαλισμένος δικαιούται ταυτόχρονα σύνταξη ανικανότητας και άλλη περιοδική παροχή με βάση τη δική του ασφάλιση από το Ταμείο Κοινωνικών Ασφαλίσεων, λαμβάνει μόνο την πιο ψηλή παροχή.
Ασφαλισμένη χήρα που δικαιούται ταυτόχρονα σύνταξη ανικανότητας και σύνταξη χηρείας ή επίδομα αγνοούμενου, δικαιούται ταυτόχρονη πληρωμή τόσο της σύνταξης ανικανότητας με βάση τη δική της ασφάλιση όσο και της σύνταξης χηρείας ή του επιδόματος αγνοουμένου με βάση την ασφάλιση του συζύγου της, με ορισμένους όμως περιορισμούς σε ό,τι αφορά το ποσό της συμπληρωματικής σύνταξης.
Η αύξηση για εξαρτώμενα πληρώνεται στην παροχή στην οποία η αύξηση είναι μεγαλύτερη.
Αξίζει να τονιστεί ότι, αν ο αιτητής δεν είναι ικανοποιημένος από την απόφαση των Υπηρεσιών Κοινωνικών Ασφαλίσεων σχετικά με την αίτησή του, δικαιούται να προσβάλει την απόφαση αυτή με προσφυγή στον Υπουργό Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων εντός 15 ημερών από την ημέρα που του κοινοποιήθηκε η απόφαση.
Αν ο αιτητής δεν ικανοποιηθεί από την απόφαση του Υπουργού, μπορεί να προσφύγει στο Ανώτατο Δικαστήριο εντός 75 ημερών από την ημέρα που του κοινοποιήθηκε η απόφαση του Υπουργού.
Καταληκτικά, ο αιτητής μπορεί, επίσης, να προσφύγει απευθείας στο Ανώτατο Δικαστήριο εντός 75 ημερών από την ημέρα που του κοινοποιήθηκε η απόφαση των Υπηρεσιών Κοινωνικών Ασφαλίσεων χωρίς να προσφύγει στον Υπουργό.
Ακολουθήστε το Tothemaonline.com στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Η Κυπριακή Δημοκρατία σχεδιάζει να φιλοξενήσει Σύνοδο Κορυφής, με τη συμμετοχή των 27 μελών της Ευρωπαϊκής 'Ενωσης, των χωρών της περιοχής, των χωρών του Κόλπου και της Ινδίας, στις 23 Απριλίου του επόμενου χρόνου, στο πλαίσιο της κυπριακής προεδρίας του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ενωσης.
