Τα τελευταία ευρήματα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κατά του Ρατσισμού και της Μισαλλοδοξίας (ECRI) επιβεβαιώνουν ότι το διαδίκτυο έχει μετατραπεί σε βασικό πεδίο αναπαραγωγής μισαλλόδοξου και ρατσιστικού λόγου, με τις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης – και κυρίως το Χ (πρώην Twitter) – να βρίσκονται στο επίκεντρο.
Σχολιάζοντας τα δεδομένα αυτά, ο Αναπληρωτής Καθηγητής Διεθνούς Δικαίου και Δικαίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Πανεπιστημίου Κύπρου, Αριστοτέλης Κωνσταντινίδης, υπογραμμίζει στο ThemaOnline ότι και στην Κύπρο παρατηρείται μια αυξανόμενη και ιδιαίτερα ανησυχητική διάχυση της ρητορικής μίσους, κυρίως στον ψηφιακό χώρο. «Μια απλή περιήγηση στα social media αρκεί για να διαπιστώσει κανείς την ένταση και την έκταση αυτού του φαινομένου, ιδιαίτερα σε περιπτώσεις που αφορούν ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού, όπως οι μετανάστες, τα ΛΟΑΤΚΙ άτομα και οι θρησκευτικές μειονότητες», αναφέρει χαρακτηριστικά.
Όπως διευκρινίζει ο καθηγητής, ρητορική μίσους δεν είναι οποιοσδήποτε εχθρικός λόγος κατά οποιουδήποτε ατόμου ή ομάδας. Πρόκειται για εκφράσεις που προωθούν, υποκινούν, διαδίδουν ή δικαιολογούν μίσος, διακρίσεις ή βία, και στρέφονται κατά ατόμων ή ομάδων λόγω συγκεκριμένων χαρακτηριστικών τους, όπως το χρώμα του δέρματος, η γλώσσα, η θρησκεία, η εθνική καταγωγή, το φύλο, η ταυτότητα φύλου ή ο σεξουαλικός προσανατολισμός.
Η κυπριακή νομοθεσία προβλέπει την προστασία αυτών των ευάλωτων ομάδων, οι οποίες ιστορικά έχουν υποστεί διακρίσεις και παραμένουν στο κοινωνικό περιθώριο. Αντιθέτως, όπως επισημαίνει ο κ. Κωνσταντινίδης, η νομοθεσία αυτή δεν προστατεύει άτομα που ασκούν εξουσία, όπως πολιτικούς, δημοσιογράφους ή αστυνομικούς, καθώς στόχος της είναι η προστασία των μειονοτήτων που βρίσκονται στο επίκεντρο της κοινωνικής στοχοποίησης.
Η εξάπλωση της ρητορικής μίσους αποδίδεται κατά κύριο λόγο στην ευκολία έκφρασης που προσφέρει το διαδίκτυο. «Στις μέρες μας, η πολιτική και κοινωνική ζωή διεξάγεται σε μεγάλο βαθμό μέσα από τα social media. Όλο και περισσότεροι συμμετέχουν στον δημόσιο διάλογο, όχι πάντα με υπευθυνότητα. Η αμεσότητα και η ανωνυμία ευνοούν την αβασάνιστη έκφραση μίσους», σημειώνει ο κ. Κωνσταντινίδης.
Ειδικότερα στην Κύπρο, ο μισογυνικός λόγος – ο σεξισμός εναντίον των γυναικών – εμφανίζει ανησυχητική άνοδο, ενώ κάθε φορά που δημοσιεύονται ειδήσεις που αφορούν μετανάστες, ΛΟΑΤΚΙ άτομα ή θρησκευτικές μειονότητες, το πεδίο των σχολίων γεμίζει από εκφράσεις που υποκινούν ή δικαιολογούν το μίσος και τη βία.
Παρά το γεγονός ότι η ρητορική μίσους θεωρείται ποινικό αδίκημα στην Κυπριακή Δημοκρατία, οι μηχανισμοί καταστολής και πρόληψης του φαινομένου παραμένουν ανεπαρκείς. Ο κ. Κωνσταντινίδης κάνει λόγο για διστακτικότητα στην εφαρμογή της νομοθεσίας, αλλά και για θεσμικά κενά. «Δεν έχουν αξιοποιηθεί επαρκώς τα ποινικά μέσα που προβλέπει ο νόμος, εν μέρει λόγω νομικής ασάφειας ως προς το τι ακριβώς συνιστά υποκίνηση βίας ή μίσους», επισημαίνει.
Πέρα από την έλλειψη τεχνικής κατάρτισης των αρχών επιβολής του νόμου, ο καθηγητής αναδεικνύει και την ύπαρξη θεσμικών προκαταλήψεων. «Υπάρχει σε κάποιους θεσμούς μια αρνητική στάση απέναντι σε ευάλωτες ομάδες, μια κουλτούρα που δεν είναι φιλική προς αυτές τις κατηγορίες ανθρώπων», σημειώνει, υπογραμμίζοντας πως η εκπαίδευση και η κατάρτιση των στελεχών της Αστυνομίας και άλλων υπηρεσιών είναι απαραίτητη, αλλά από μόνη της δεν αρκεί.
Ο κ. Κωνσταντινίδης τονίζει την ανάγκη κατάρτισης μιας Εθνικής Στρατηγικής κατά του ρατσισμού και της μισαλλοδοξίας, κάτι που στην Κύπρο παραμένει ανεκπλήρωτο. «Η πολιτεία πρέπει να προχωρήσει σε μια συντονισμένη και σοβαρή προσπάθεια αναγνώρισης και καταπολέμησης του φαινομένου», επισημαίνει.
Η εκπαίδευση, η οικογένεια και οι φορείς κοινωνικοποίησης οφείλουν να παίξουν καταλυτικό ρόλο, αν και, όπως παρατηρεί, «πολλές φορές οι ίδιες οι οικογένειες είναι μέρος του προβλήματος, μεταφέροντας στερεότυπα και προκαταλήψεις στα παιδιά».
Ιδιαίτερη αναφορά κάνει και στον ρόλο των νέων «ανεξέλεγκτων» διαμορφωτών κοινής γνώμης, όπως οι influencers και οι youtubers, που επηρεάζουν μαζικά το νεανικό κοινό, χωρίς ουσιαστικό έλεγχο του περιεχομένου τους.
Μια νότα ελπίδας έρχεται από την πρόσφατη ενσωμάτωση στην κυπριακή νομοθεσία του ευρωπαϊκού Digital Services Act, που υποχρεώνει τις μεγάλες πλατφόρμες του διαδικτύου να λάβουν μέτρα για την καταπολέμηση παράνομων περιεχομένων, συμπεριλαμβανομένης της ρητορικής μίσους. «Θα χρειαστεί χρόνος για την αποτελεσματική εφαρμογή του, αλλά αποτελεί ένα σημαντικό βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση», εκτιμά ο καθηγητής.
Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της ECRI και του Ευρωπαϊκού Παρατηρητηρίου για το Μίσος στο Διαδίκτυο (EOOH), το μέσο επίπεδο διαδικτυακής τοξικότητας παραμένει σταθερά «μέτριο», με τον αντισημιτικό λόγο, τον αντι-Ρομά λόγο και τον μισογυνισμό να καταγράφουν τα υψηλότερα ποσοστά. Η πλατφόρμα Χ αναδεικνύεται ως το βασικότερο μέσο διάδοσης τέτοιου περιεχομένου.
Ενδεικτικά, τον Μάιο του 2025, ο αντισημιτικός λόγος εμφάνισε το υψηλότερο επίπεδο τοξικότητας, με 88% των αναρτήσεων να προέρχονται από το Χ. Ακολούθησε ο αντι-Ρομά λόγος και η στοχοποίηση της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας, ενώ ιδιαίτερα έντονος παραμένει και ο μισογυνικός λόγος, ο οποίος, αν και έχει χαμηλότερη τοξικότητα ανά ανάρτηση, εμφανίζεται με τη μεγαλύτερη συχνότητα.
Η ρητορική μίσους δεν είναι απλώς ένα φαινόμενο του διαδικτύου, αλλά ένας κίνδυνος για τη συνοχή της κοινωνίας, προειδοποιεί ο Αριστοτέλης Κωνσταντινίδης. «Όταν επιτρέπεις να διογκώνεται το μίσος, ανοίγεις τον δρόμο για τη βία και τη διάρρηξη της κοινωνικής ειρήνης. Το βλέπουμε ήδη με τα αυξανόμενα περιστατικά βίας, ακόμα και από ανηλίκους», αναφέρει χαρακτηριστικά.
Το στοίχημα πλέον για την κυπριακή κοινωνία είναι να κινητοποιήσει όλους τους φορείς – κράτος, εκπαιδευτικά ιδρύματα, κοινωνία των πολιτών και τεχνολογικές πλατφόρμες – ώστε να περιορίσει και να ελέγξει αυτό το επικίνδυνο φαινόμενο που είναι ο προθάλαμος των εγκλημάτων μίσους.
Ακολουθήστε το Tothemaonline.com στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Η Αστυνομία ερευνά τα δύο θανατηφόρα και, αν κρίνει ότι πρέπει να γίνει άμεση ενημέρωση του Συμβουλίου Οδικής Ασφάλειας, θα γίνει, είπε την Τρίτη ο Υπουργός Μεταφορών, Επικοινωνιών και Έργων, Αλέξης Βαφεάδης.
