Τμ.Δασών: Κατακερματισμένο το σύστημα για πυρκαγιές - Ζητά αναδιάρθρωση

Σύμφωνα με την έκθεση, παρά τις εξαιρετικά αντίξοες συνθήκες, το ΤΔ φέρεται να ανταποκρίθηκε αποτελεσματικά στις αποστολές του, ωστόσο σημειώνει ότι η ανάγκη για αναδιάρθρωση στο σύστημα διαχείρισης των εξωδασικών περιοχών καθίσταται πλέον επιτακτική.

Στην έκθεση αναφέρεται ότι η πυρκαγιά που ξέσπασε σε περιοχή εκτός της ζώνης ευθύνης του Τμήματος Δασών (ΤΔ) και επισημαίνεται ως κύριο πρόβλημα η δυσλειτουργία και η κατακερματισμένη ευθύνη του υφιστάμενου μηχανισμού αντιμετώπισης των πυρκαγιών στην ύπαιθρο. Πρόκειται, όπως αναφέρεται, για ένα διαχρονικό κενό που είχε αναδειχθεί και με την πυρκαγιά του Αρακαπά το 2021.

Η πυρκαγιά εξαπλώθηκε με ραγδαίους ρυθμούς — περίπου 8 έως 10 τετραγωνικά χιλιόμετρα ανά ώρα στις πρώτες δέκα ώρες. Τον επιχειρησιακό συντονισμό ανέλαβε ο Αρχιπύραρχος, με ενεργοποίηση των σχεδίων «ΠΥΡΣΟΣ» και «ΙΚΑΡΟΣ ΙΙ», ενώ υπήρξε συνεχής επικοινωνία με το ΤΔ, το οποίο ανέλαβε την κρίσιμη βορειοανατολική πτέρυγα για την προστασία των κοινοτήτων και την αποτροπή επέκτασης στο Τρόοδος.

Μελέτη για ενιαία διαχείριση πυρκαγιών

Η έκθεση αξιολογεί θετικά τη συνεισφορά του ΤΔ. Ωστόσο, εστιάζει με έμφαση στις σοβαρές αδυναμίες της γενικότερης δομής αντιμετώπισης πυρκαγιών στην ύπαιθρο, και παραπέμπει στη «Μελέτη για τη Διαχείριση των Πυρκαγιών στην Ύπαιθρο» που παραδόθηκε στις αρχές του 2025 και βρίσκεται ήδη στα χέρια της πολιτικής ηγεσίας.

Η Μελέτη προβλέπει υιοθέτηση ενός ενιαίου Συστήματος Διαχείρισης Πυρκαγιών στην Ύπαιθρο, με ενσωμάτωση πρόληψης, ετοιμότητας και καταστολής.

Επίσης ανάπτυξη δυνάμεων με στόχο μέγιστο χρόνο αντίδρασης 10 λεπτών σε οποιοδήποτε σημείο.

Ακόμα νομοθετικές, θεσμικές και διοικητικές μεταρρυθμίσεις, μαζί με αναγκαίες οικονομικές επενδύσεις σε εξοπλισμό, ανθρώπινο δυναμικό και υποδομές.

Αναμένεται σταδιακή υλοποίηση εντός πενταετίας, ώστε να μην πληγεί η επιχειρησιακή ετοιμότητα.

Κρίσιμη η διαχείριση της βλάστησης

Η διαχείριση της καύσιμης ύλης, δηλαδή της βλάστησης, είναι ο μόνος παράγοντας που μπορεί να ελεγχθεί για την αποτροπή ανεξέλεγκτης εξάπλωσης των πυρκαγιών, όπως αναφέρεται. Σημειώνεται ότι ήδη το ΤΔ εφαρμόζει σχέδιο διαχείρισης σε 245 κοινότητες εντός κρατικών δασών, ενώ για τις υπόλοιπες περιοχές αρμόδιες είναι οι τοπικές αρχές.

Η έκθεση προτείνει τη δημιουργία δακτυλίου πυροπροστασίας γύρω από κάθε κοινότητα, με μέτρα όπως αραιώσεις, πράσινες αντιπυρικές ζώνες, καλλιέργειες, καθαρισμούς βλάστησης, διαπλατύνσεις δρόμων και ελεγχόμενη βόσκηση.

Ειδική μνεία γίνεται στην ανάγκη αντικατάστασης της τραχείας πεύκης (Pinus brutia), λόγω της ιδιαίτερα εύφλεκτης φύσης της, με πλατύφυλλα ανθεκτικά είδη.

Κενό διαχείρισης για εθελοντές

Τονίζεται επίσης η αξιοποίηση των εθελοντών των κοινοτήτων, οι οποίοι μπορούν να λειτουργήσουν και ως πρώτοι ανταποκριτές σε περίπτωση πυρκαγιάς στα όρια της κοινότητάς τους, παρουσιάζει περιθώρια βελτίωσης.

Επίσης η διαχείριση των αυτόκλητων, μη εκπαιδευμένων εθελοντών σε επεισόδια που εξελίσσονται σε κρίση παρουσιάζει σημαντικές αδυναμίες, σε βαθμό που μπορεί να οδηγήσουν σε ολέθριες συνέπειες και χρήζει βελτίωσης.

Ανάγκη αναθεώρησης ρυθμίσεων

Σύμφωνα με την αξιολόγηση, αρκετές υφιστάμενες περιβαλλοντικές ρυθμίσεις παρεμποδίζουν κρίσιμα μέτρα πυροπροστασίας.

Αναφέρεται ότι υπάρχει ανάγκη εξορθολογισμού των υφιστάμενων περιβαλλοντικών πολιτικών και νομοθεσιών, οι οποίες σε αρκετές περιπτώσεις λειτουργούν αντικρουόμενα προς τον στόχο της πρόληψης και αντιμετώπισης των δασικών πυρκαγιών. Παρατηρείται ότι ορισμένες ρυθμίσεις, παρότι θεσπίστηκαν με πρόθεση την προστασία του περιβάλλοντος, τελικά λειτουργούν ανασταλτικά στην εφαρμογή κρίσιμων προληπτικών μέτρων, όπως είναι οι καθαρισμοί, η δημιουργία αντιπυρικών ζωνών και η διαχείριση της εύφλεκτης βιομάζας.

Επιπλέον, υιοθετούνται κατά καιρούς αυστηρές και ενίοτε επιθετικές προσεγγίσεις προς το κοινό, γεγονός που δεν συνάδει με την διαχρονική πολιτική του ΤΔ για συνεργασία με τους πολίτες και τις τοπικές κοινότητες.

«Τέτοιες προσεγγίσεις, σε συνδυασμό με ελλιπή διάλογο και κατανόηση των τοπικών συνθηκών, ενδέχεται να οδηγήσουν σε έντονη δυσαρέσκεια πολιτών, η οποία σε ακραίες περιπτώσεις καταλήγει σε παράνομες και καταδικαστέες πράξεις, όπως είναι οι εμπρησμοί. Η αναδιάρθρωση των πολιτικών αυτών με γνώμονα τη διαφύλαξη του περιβάλλοντος, αλλά και την ευελιξία στην πυροπροστασία, είναι πλέον επιβεβλημένη», αναφέρεται.

Μεγάλη κινητοποίηση του Τμήματος Δασών στην πυρκαγιά

Επίσης το Τμήμα Δασών αναφέρεται στη μεγάλη κινητοποίηση για αντιμετώπιση της μεγάλης πυρκαγιάς που ξέσπασε στην περιοχή Μαλιά στις 23 Ιουλίου 2025. Αν και όπως αναφέρεται η πυρκαγιά εκδηλώθηκε εκτός της ζώνης ευθύνης του Τμήματος, η συμμετοχή του υπήρξε καθοριστική στον περιορισμό των πύρινων μετώπων και την αποτροπή επέκτασης της φωτιάς προς το Τρόοδος και τις γύρω κοινότητες.

Ο συντονισμός των επιχειρήσεων ανατέθηκε στον Αρχιπύραρχο, ενώ το ΤΔ λειτούργησε υποστηρικτικά, έπειτα από άμεση συνεννόηση του Διευθυντή του Τμήματος Δασών με τον επικεφαλής της Πυροσβεστικής. Σύμφωνα με επίσημη ενημέρωση, από τις πρώτες ώρες μετά την εκδήλωση της πυρκαγιάς ενεργοποιήθηκαν τα εθνικά σχέδια «ΠΥΡΣΟΣ» και «ΙΚΑΡΟΣ ΙΙ», ενώ το ΤΔ ανέλαβε την ευθύνη του βορειοανατολικού μετώπου, στοχεύοντας στην προστασία των κοινοτήτων Άρσος, Όμοδος, Κοιλάνι, Κουκά, Συλίκου, Άγιος Γεώργιος Συλίκου, Δωρός, Μονάγρι και Άλασσα.

Η πρώτη ειδοποίηση για την πυρκαγιά δόθηκε μέσω του αριθμού 1407 στις 13:34, ενώ μέσα σε λίγα λεπτά το ΤΔ κινητοποιήθηκε. Μέχρι τις 14:35 είχαν ήδη φτάσει στις φλόγες τα πρώτα πυροσβεστικά οχήματα από Πάφο και Τρόοδος, ενώ ολόκληρη η επιχείρηση επεκτάθηκε σταδιακά με την αποστολή επιπλέον δυνάμεων και μηχανημάτων από ιδιώτες συνεργάτες.

Συνολικά στις 23 Ιουλίου συμμετείχαν 20 πυροσβεστικά οχήματα, 11 προωθητές γαιών και 4 βυτιοφόρα, με προέλευση τις δασικές περιφέρειες Τροόδους, Πάφου και Λευκωσίας-Λάρνακας-Αμμοχώστου.

Η επιχείρηση υποστηρίχθηκε από 138 μέλη προσωπικού, εκ των οποίων 18 ήταν δασικοί υπάλληλοι, 73 δασοπυροσβέστες και 25 χειριστές μηχανημάτων.

Το ΤΔ προχώρησε επίσης σε υποστήριξη του νότιου μετώπου τις πρώτες πρωινές ώρες της 24ης Ιουλίου, μετά από νέο αίτημα της Πυροσβεστικής. Η διαχείριση της φωτιάς έγινε μέσω εκτεταμένης χρήσης προωθητών γαιών και άλλων μηχανημάτων, με στόχο τη δημιουργία αντιπυρικών ζωνών.

Παράλληλες επιχειρήσεις

Την ίδια ημέρα, το Τμήμα Δασών συμμετείχε και στην κατάσβεση τριών ακόμη πυρκαγιών στον Μαθιάτη, με 11 οχήματα και 43 άτομα, στα Ανάγια, με 6 οχήματα και 20 άτομα και στην Αγία Μαρινούδα, με 2 οχήματα, 2 προωθητές και 10 άτομα.

Η παράλληλη αυτή επιχειρησιακή δραστηριότητα καταδεικνύει, όπως τονίζεται στην επίσημη αξιολόγηση, την ετοιμότητα και την επιχειρησιακή δυνατότητα του Τμήματος να ανταποκριθεί ακόμα και σε πολλαπλά και ταυτόχρονα μέτωπα πυρκαγιών, υπό δύσκολες συνθήκες και υψηλό βαθμό επικινδυνότητας.

Το Τμήμα Δασών επισημαίνει εμμέσως την ανάγκη για ενίσχυση των μέσων και των υποδομών πρόληψης και καταστολής. Η υψηλή συχνότητα και σοβαρότητα των πυρκαγιών, όπως αυτή στη Μαλιά, επιβεβαιώνει τις εκτιμήσεις για αυξημένο φυσικό ρίσκο λόγω της κλιματικής κρίσης.

Το παράδειγμα της Μαλιάς ενισχύει την ανάγκη για έγκαιρη ενεργοποίηση συντονιστικών σχεδίων, συνέργειες μεταξύ υπηρεσιών και ενίσχυση του επιχειρησιακού βραχίονα δασοπυρόσβεσης – τόσο με εξοπλισμό όσο και με ανθρώπινο δυναμικό.

Στο μεταξύ, οι προσπάθειες για πρόληψη, εκπαίδευση και ετοιμότητα κρίνονται ως κρίσιμες ενόψει των επόμενων ετών, όπου οι προβλέψεις για αύξηση ακραίων καιρικών φαινομένων.

Σχέδιο πλήρους επιφυλακής ενεργοποιήθηκε πριν ξεσπάσει η πυρκαγιά

Ήδη από την προηγούμενη ημέρα της πυρκαγιάς, δηλαδή στις 22 Ιουλίου 2025, το Τμήμα Δασών είχε εκδώσει Κόκκινο Συναγερμό, αξιολογώντας ως εξαιρετικά υψηλό τον κίνδυνο εκδήλωσης και επέκτασης πυρκαγιών βάσει των μετεωρολογικών δελτίων της Υπηρεσίας Μετεωρολογίας. Τις ημέρες Κόκκινου Συναγερμού, το ΤΔ τίθεται σε μέγιστη επιχειρησιακή ετοιμότητα, εφαρμόζοντας ειδικό σχέδιο με πρόσθετα μέτρα πρόληψης και άμεσης αντίδρασης.

Μεταξύ άλλων, στις 22 και 23 Ιουλίου τέθηκαν σε εφαρμογή: έμφορτες περιπολίες πυροσβεστικών αεροσκαφών, ενισχυμένες επίγειες περιπολίες, διακοπή μη κρίσιμων εργασιών πεδίου, προώθηση οχημάτων και μηχανημάτων σε στρατηγικά σημεία, αυστηρή διαθεσιμότητα προσωπικού και συντονισμός με άλλες υπηρεσίες και εθελοντικές ομάδες.

Όπως αναφέρεται, ο ίδιος ο Διευθυντής του ΤΔ εγκατέλειψε τα Κεντρικά Γραφεία και μετέβη στον Δασικό Σταθμό Κακομάλλη από τις 12:00 το μεσημέρι της 23ης Ιουλίου – μια τακτική που ακολουθείται μόνο σε συνθήκες ακραίου κινδύνου.