Η επίσημη δικαιολογία περί "έκτακτων προσωπικών λόγων" είναι μεν θεσμικά εύπεπτη, αλλά διπλωματικά υποκριτική. Το περιβάλλον είναι πολύ ευαίσθητο και η στιγμή πολύ κρίσιμη για να θεωρηθεί η ματαίωση άσχετη με τις ευρύτερες γεωπολιτικές ισορροπίες. Η παρουσία της Ολγκίν στην Κύπρο είχε προγραμματιστεί να λειτουργήσει ως καταλύτης, ανοίγοντας τον δρόμο για μια τριμερή συνάντηση Γκουτέρες–Χριστοδουλίδη–Τατάρ στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ τον Σεπτέμβριο. Η ξαφνική απόσυρσή της, δεν αποκλείεται να σηματοδοτεί ότι η προσδοκία αυτή έχει ήδη υπονομευτεί.
Η αποστολή Ολγκίν είχε σχεδιαστεί προσεκτικά για να δημιουργήσει το περιβόητο «κλίμα εμπιστοσύνης». Εκτός από τις επαφές με τους δύο ηγέτες, το πρόγραμμά της περιλάμβανε συναντήσεις με διαπραγματευτές, τεχνικές επιτροπές και θεσμούς που αντικατοπτρίζουν την κοινωνική διάσταση του Κυπριακού. Αντί όμως να ανοίξει έναν νέο δίαυλο, βρισκόμαστε ξανά αντιμέτωποι με το γνώριμο φάσμα της στασιμότητας – μόνο που αυτή τη φορά δεν ομολογείται καν.
Ακόμη πιο ανησυχητικό είναι ότι η σιωπή των Ηνωμένων Εθνών παρατείνεται, με την επίσημη ανακοίνωση να... αναμένεται. Αν πρόκειται για απλό επαναπρογραμματισμό, γιατί τόση αμηχανία; Αν πρόκειται για βαθύτερα πολιτικά εμπόδια, γιατί δεν λέγονται; Κι αν τελικά οι τουρκοκυπριακές και τουρκικές θέσεις για λύση δύο κρατών, αντί για ομοσπονδία, έχουν μετατρέψει την αποστολή του ΟΗΕ σε διπλωματική βιτρίνα χωρίς περιεχόμενο, τότε γιατί συνεχίζεται το θέατρο της ουδετερότητας;
Η ελληνική θέση: Σταθερή αλλά χωρίς μοχλό πίεσης
Μέσα σε αυτό το ρευστό και δυσάρεστο σκηνικό, η ελληνική πλευρά επιχειρεί να εμφανιστεί σταθερή και προσηλωμένη. Ο Υπουργός Εξωτερικών, Γιώργος Γεραπετρίτης, σε συνέντευξή του στη Real News, επιχείρησε να παρουσιάσει μια θετική εικόνα: Η επανεκκίνηση των άτυπων συνομιλιών μετά από επτά χρόνια, η βελτίωση των ελληνοτουρκικών σχέσεων και η κινητικότητα ενόψει της Γενικής Συνέλευσης στον ΟΗΕ παρουσιάζονται ως στοιχεία αισιοδοξίας.
Στην πράξη όμως, η κινητικότητα αυτή, παραμένει στο επίπεδο των συμβολισμών. Η Τουρκία και η τουρκοκυπριακή πλευρά δεν έχουν κάνει βήματα πίσω από τη θέση, για λύση δύο κρατών. Και όσο η διεθνής κοινότητα – και ιδίως ο ΟΗΕ – αποφεύγει να τοποθετηθεί με σαφήνεια, τόσο περισσότερο κερδίζουν έδαφος αυτοί που επιδιώκουν τον πλήρη εκτροχιασμό του ομοσπονδιακού πλαισίου.
Ο Γεραπετρίτης επανέλαβε τη δέσμευση της Αθήνας για «δίκαιη, βιώσιμη και λειτουργική λύση» στο πλαίσιο των Ψηφισμάτων του Συμβουλίου Ασφαλείας, υπογραμμίζοντας πως η σταθερή και ενεργητική εξωτερική πολιτική της Ελλάδας είναι αποτρεπτική ως προς τις τουρκικές προκλήσεις. Στάθηκε ιδιαίτερα στο έργο της ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδας – Κύπρου, το οποίο χαρακτήρισε ως σημαντικό γεωστρατηγικό βήμα, παρά τις τουρκικές αντιδράσεις.
Η διπλωματία της αναμονής: η Ελλάδα και οι περιορισμοί της διεθνούς πίεσης
Η αλήθεια είναι πως, παρά τη ρητορική περί σταθερότητας και προόδου, η Ελλάδα – και κατ’ επέκταση η Κυπριακή Δημοκρατία – παραμένουν εγκλωβισμένες σε ένα σύστημα διπλωματικής αναμονής. Οι επαφές με την Άγκυρα, όσο ήπιες κι αν είναι αυτήν την περίοδο, δεν έχουν επιφέρει ούτε μία ουσιαστική υποχώρηση από τη γραμμή Τατάρ. Η αναζήτηση ημερομηνίας για το επόμενο Ανώτατο Συμβούλιο Συνεργασίας Ελλάδας – Τουρκίας είναι μεν διπλωματικά χρήσιμη, αλλά δεν μεταβάλλει τη στάση της τουρκικής πλευράς στο Κυπριακό.
Η Γενική Συνέλευση ως δοκιμασία αλήθειας
Η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ τον Σεπτέμβριο ήταν – και ενδεχομένως παραμένει – το επόμενο ορόσημο για το Κυπριακό. Όμως μετά την αναβολή της επίσκεψης Ολγκίν, είναι πια ξεκάθαρο ότι η δυνατότητα πραγματοποίησης μιας ουσιαστικής τριμερούς συνάντησης Γκουτέρες–Χριστοδουλίδη–Τατάρ εξαρτάται όχι από την καλή διάθεση αλλά από την ωμή γεωπολιτική πραγματικότητα. Αν ο Γενικός Γραμματέας δεν θέσει σαφή όρια και απαιτήσεις, τότε κάθε "κινητικότητα" θα συνεχίσει να είναι απλώς η σκιά μιας διαδικασίας που δεν υπάρχει.
Το Κυπριακό δεν μπορεί να συνεχίσει να αντιμετωπίζεται ως γραφειοκρατική υποχρέωση στα έδρανα του ΟΗΕ. Αν η διεθνής κοινότητα θέλει πραγματικά επανέναρξη συνομιλιών, πρέπει να αντιμετωπίσει κατά πρόσωπο την τουρκική αδιαλλαξία και να πάψει να εξισώνει τον εισβολέα με το θύμα.
Η αναβολή της Ολγκίν δεν ήταν ένα απλό επεισόδιο. Ήταν καμπανάκι. Είτε θα υπάρξει ουσιαστική επανεκκίνηση με πολιτικό βάθος και ξεκάθαρους όρους, είτε θα ζούμε μια ακόμη επανάληψη του "μαραθώνιου των προθέσεων", όπου όλοι δείχνουν κινητικότητα, χωρίς να κινείται τίποτα. Το Κυπριακό, όσο παραμένει όμηρος της τουρκικής αδιαλλαξίας και της διεθνούς παθητικότητας, δεν θα λύνεται. Θα συντηρείται.
