Τμήμα Δασών: Η επαγρύπνηση προστατεύει τα δάση της Κύπρου – Η ανίχνευση, η αναγγελία και το σύστημα επιφυλακής

Το Τμήμα Δασών είναι ένα από τα παλαιότερα κυβερνητικά Τμήματα που δημιουργήθηκαν από τη Βρετανική Αποικιοκρατική Κυβέρνηση στην Κύπρο, με τη λειτουργία του να αρχίζει το 1879.

Το Τμήμα Δασών είναι το αρμόδιο Τμήμα για την εφαρμογή της Δασικής Πολιτικής και της Δασικής Νομοθεσίας, ενώ βασική αποστολή του είναι η αειφορική διαχείριση και προστασία των κρατικών δασών και άλλων κρατικών δασοκαλυμμένων εκτάσεων της Κύπρου. Ο δεύτερος μεγάλος στόχος του, είναι η προστασία των κυπριακών δασών και γενικότερα της κυπριακής υπαίθρου από τις πυρκαγιές και άλλες απειλές.

Το Τμήμα Δασών, ως αρμόδια υπηρεσία, λαμβάνει όλα τα απαραίτητα μέτρα για την διατήρηση των δασών μας στη βέλτιστη δυνατή κατάσταση και για την επίτευξη του μέγιστου περιβαλλοντικού, κοινωνικού και οικονομικού οφέλους τους το οποίο είναι ισορροπημένο, στηρίζεται στην αρχή της αειφορίας και ικανοποιεί τις προσδοκίες της σύγχρονης κοινωνίας.

Το ThemaOnline επισκέφθηκε το Δασικό Σταθμό στο Λυθροδόντα, όπου μίλησε με τον Ανώτερο Δασικό Λειτουργό, Ιωάννη Παύλου, τον Εκπρόσωπο Τύπου του Τμήματος Δασών, Γιώργο Κωνσταντίνου, καθώς επίσης και με τον Δασικό Λειτουργό, Έκτορα Χριστοδουλίδη, σχετικά με την πρόληψη, τα αίτια και τις συνέπειες που έχουν οι πυρκαγιές στα δάση της Κύπρου. Ταυτόχρονα, αναφέρθηκαν στα μέτρα που λαμβάνονται και στο σύστημα επιφυλακής του Τμήματος Δασών για την καταστολή πυρκαγιών.

Τα δάση της Κύπρου, οι πυρκαγιές και οι αιτίες πρόκλησης

Ποιες οι συνέπειες των δασικών πυρκαγιών και ποιοι παράγοντες αποτελούν κίνδυνο για να ξεσπάσουν;

Ιωάννης Παύλου: Αρχικά να πούμε ότι, τα δάση της Κύπρου αποτελούν την σπονδυλική στήλη του φυσικού μας περιβάλλοντος, ενώ αποτελούν τον ανεκτίμητο, διαχρονικό και ανανεώσιμο θησαυρό της χώρας μας.

Οι πυρκαγιές αποτελούν ένα καταστροφικό φαινόμενο που επηρεάζει αρκετές χώρες, μεταξύ των οποίων και η Κύπρος. Οι πυρκαγιές αποτελούν τον πιο σοβαρό κίνδυνο που απειλεί την ύπαρξη των κυπριακών δασών γι’ αυτό και η πρόληψη, όπως και η καταστολή του, αποτελεί το κυριότερο μέλημα του Τμήματος Δασών.

Γιώργος Κωνσταντίνου: Όσο αφορά τους παράγοντες που αποτελούν κίνδυνο να εκδηλωθούν και επεκταθούν ραγδαία οι πυρκαγιές, υπάρχουν πολλοί, οι οποίοι καθιστούν τα δάση μας επιρρεπή και ευάλωτα στις πυρκαγιές. Οι κλιματική κρίση, οι μετεωρολογικές συνθήκες που επικρατούν στο νησί μας με τα παρατεταμένα θερμά και ξηρά καλοκαίρια, οι δυνατοί άνεμοι, η τοπογραφία με το έντονο ανάγλυφο των δασικών εδαφών και τις μεγάλες κλίσεις, τα χαρακτηριστικά της βλάστησης, αποτελούν τους κύριους παράγοντες για τους οποίους ο κίνδυνος εκδήλωσης και επέκτασης μιας πυρκαγιάς είναι μεγάλος. Επίσης, η εγκατάλειψη της υπαίθρου είναι ένας από τους σημαντικότερους παράγοντες σε ότι αφορά στην προστασία του φυσικού μας πλούτου. Πολλοί είναι οι συμπολίτες μας οι οποίοι εγκαταλείπουν χωράφια / περιβόλια και τις φυτείες τους. Αυτές οι περιοχές / φυτείες καλλιεργούνταν, αρδεύονταν και δρούσαν ως φυσικές αντιπυρικές λωρίδες σε περίπτωση που υπήρχε στην περιοχή πυρκαγιά, δεν υπάρχουν πλέον. Επήλθε πλέον φυσική βλάστηση σε αυτές τις περιοχές και σε περίπτωση εκδήλωσης πυρκαγιάς η ίδια η πυρκαγιά πανεύκολα βρίσκει πρόσφορο έδαφος για επέκταση. Αυτό δυσχεραίνει σε μεγάλο βαθμό το έργο της κατάσβεσης λόγω του ότι υπάρχει συνεχιζόμενη βλάστηση και δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί εκεί που θέλουμε.

Έκτορας Χριστοδουλίδης: Η συσσώρευση εύφλεκτης καύσιμης ύλης, εξαιτίας της εγκατάλειψης της υπαίθρου, η έντονη ανάπτυξη και οι διάφορες ανθρώπινες δραστηριότητες που παρατηρούνται σε δασικές περιοχές, επιδεινώνουν ακόμη περισσότερο το πρόβλημα των δασικών πυρκαγιών.

Αναφορικά με τις συνέπειες των πυρκαγιών, αναφέρουμε ότι οι δασικές πυρκαγιές προκαλούν οικολογική καταστροφή με βραχυπρόθεσμες, μεσοπρόθεσμες και μακροχρόνιες συνέπειες. Οι συνέπειες αυτές μπορεί να είναι υλικές, κοινωνικές, πολιτιστικές όπως και οικονομικές.

Ιωάννης Παύλου: Σε μεγάλες πυρκαγιές μάλιστα, κινδυνεύουν ανθρώπινες ζωές και περιουσίες. Καταστρέφεται το φυσικό περιβάλλον και το καταφύγιο της πανίδας και χλωρίδας.

Ποιες είναι οι κύριες αιτίες πρόκλησης πυρκαγιών στην Κύπρο;

Ιωάννης Παύλου: Είναι σημαντικό να τονίσουμε ότι, εννέα στις δέκα πυρκαγιές προκαλούνται από τον άνθρωπο. Γεωργικές δραστηριότητες, η καύση σκουπιδιών σε παράνομους σκυβαλότοπους, η ανεύθυνη απόρριψη αναμμένων σπίρτων ή αποτσίγαρων, το άναμμα φωτιάς από εκδρομείς σε μη επιτρεπόμενους χώρους (εκδρομικούς και κατασκηνωτικούς χώρους), στρατιωτικές δραστηριότητες, βραχυκυκλώματα ηλεκτροφόρων καλωδίων και σε πολύ σπάνιες περιπτώσεις από κεραυνούς, μπορούν να προκαλέσουν μία πυρκαγιά.

Γιώργος Κωνσταντίνου: Σύμφωνα με τον Περί Δασών Νόμο απαγορεύεται το άναμμα φωτιάς χωρίς άδεια μέσα στα κρατικά δάση και
σε απόσταση 2km από τις παρυφές του, και ότι αυτό συνιστά αδίκημα το οποίο σύμφωνα με τον περί Δασών Νόμο του 2012, τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι 10 χρόνια ή με πρόστιμο μέχρι €50.000,00 ή και τις δύο ποινές μαζί.

Η ανίχνευση, η αναγγελία και το σύστημα επιφυλακής

Πως γίνεται η ανίχνευση και η αναγγελία των δασικών πυρκαγιών;

Ιωάννης Παύλου: Η ανίχνευση και αναγγελία πυρκαγιών γίνεται συνήθως από τα δασικά μας παρατηρητήρια (πυροφυλάκια και τις θέσεις παρατήρησης), από επίγειες περιπολίες μελών του Τμήματος μας, από εναέριες περιπολίες των πτητικών μας μέσων και από πολίτες (μέσω των τηλεφώνων 1407-Τμήμα Δασών και 112-Πυροσβεστική Υπηρεσία). Σε όλες τις περιπτώσεις που λαμβάνεται μήνυμα / πληροφορία για την ύπαρξη πυρκαγιάς ή καπνού εφαρμόζεται άμεσα το σχέδιο «Αστραπή» που στόχο έχει τη συγκέντρωση και εμπλοκή στη πυρκαγιά του μεγαλύτερου όγκου και αριθμού δυνάμεων στο μικρότερο δυνατό χρόνο, έτσι ώστε αν είναι δυνατό οι δασικές πυρκαγιές να καταστέλλονται εν τη γενέσει τους. Στόχος μας πάντοτε είναι να φτάνουμε στο σημείο της πυρκαγιάς μέσα σε 10 λεπτά από τη λήψη του μηνύματος.

Ποιο το σύστημα επιφυλακής που εφαρμόζει το Τμήμα Δασών για την καταστολή δασικών πυρκαγιών;

Γιώργος Κωνσταντίνου: Βασικός σκοπός του συστήματος επιφυλακής είναι να επιτυγχάνεται η ταχεία επέμβαση σε περίπτωση εκδήλωσης πυρκαγιάς. Στο σύστημα επιφυλακής συμμετέχουν όλοι οι Δασικοί Υπάλληλοι και οι δασοπυροσβέστες στα κεντρικά μας γραφεία στους κατά τόπους δασικούς σταθμούς, στις δασικές περιφέρειες και στη Μονάδα Πτητικών Μέσων. Το Γενικό Κέντρο Επιχειρήσεων του Τμήματος Δασών, εδρεύει στην Αθαλάσσα. Είναι εκεί που γίνεται και η διαχείριση του τηλεφωνικού κέντρου αναγγελίας δασικών πυρκαγιών (αρ. τηλ 1407).

Ιωάννης Παύλου: Να διευκρινίσουμε ότι, για να επιτευχθεί ο μέγιστος βαθμός ετοιμότητας σε κάθε περιφέρεια, ετοιμάζονται ξεχωριστά προγράμματα επιφυλακής σε ημερήσια βάση που αφορούν, τον Συντονιστή Επιφυλακής Δασικής Περιφέρειας (ΣΕΔΠ) με έδρα το Κέντρο υποστήριξης και μέριμνας επιχειρήσεων της περιφέρειας (ΚΕΠ), των Αξιωματικών Ελέγχου Αεροσκαφών (ΑΕΛΑ), των Δασικών Υπαλλήλων σε 25 Δασικούς Σταθμούς, του Σώματος Δασοπυροσβεστών, τη λειτουργία Πυροφυλακίων, την επάνδρωση των Θέσεων Παρατήρησης και την εκτέλεση προγραμματισμένων ή εκτάκτων περιπολιών από προσωπικό των Δασικών Σταθμών.

Πτητικά μέσα, Πυροσβεστική Υπηρεσία και εθελοντικές ομάδες

Σχετικά με τα πτητικά μέσα, πως και πότε εμπλέκονται σε πυρκαγιές;

Γιώργος Κωνσταντίνου: Όταν κριθεί αναγκαίο τα πτητικά μέσα (αεροπλάνα και ελικόπτερα) που διαθέτει η Κυπριακή Δημοκρατία (ιδιόκτητα του Τμήματος Δασών, Μισθωμένα, της ΕΦ και της Αστυνομίας) συμβάλλουν στο έργο καταστολής μιας πυρκαγιάς. Επίσης σε περιπτώσεις τεραστίων πυρκαγιών ζητείται και η συνδρομή πτητικών μέσων των Βρετανικών Βάσεων ή ακόμη και από γειτονικές μας χώρες π.χ. μέσω του Μηχανισμού RescEU της ΕΕ.

Σε περίπτωση που χρειαστείτε βοήθεια σε κάποιο μέτωπο πυρκαγιάς, με ποιες Υπηρεσίες θα επικοινωνήσετε για να μεταβούν στο σημείο;

Γιώργος Κωνσταντίνου: Στις δασικές πυρκαγιές ή στις πυρκαγιές υπαίθρου, εκτός από το Τμήμα Δασών και την Πυροσβεστική Υπηρεσία εμπλέκονται, ανάλογα με τις ανάγκες, και άλλες υπηρεσίες, όπως η Πολιτική Άμυνα, η Υπηρεσία Θήρας και Πανίδας, η Αστυνομία, οι Επαρχιακές Διοικήσεις, η Εθνική Φρουρά, η υπηρεσία ασθενοφόρων και εθελοντικές ομάδες.

Αναφέρουμε ότι η συνεργασία όλων των εμπλεκόμενων υπηρεσιών είναι άψογη. Επίσης, κάθε μήνα συνεδριάζει η «Μόνιμη Διατμηματική Επιτροπή Πυρκαγιών» μέλη της οποίας είναι όλες οι εμπλεκόμενες υπηρεσίες στο έργο καταστολής πυρκαγιών υπό την Προεδρία του Διευθυντή Τμήματος Δασών.

Ποια η συνεισφορά των εθελοντικών ομάδων σε μέτωπα πυρκαγιάς;

Γιώργος Κωνσταντίνου: Στο Τμήμα Δασών υπάρχει Λειτουργός ο οποίος εξασκεί τα καθήκοντα του Λειτουργού Εθελοντισμού. Για θέματα εθελοντισμού και εθελοντικών ομάδων υπάρχει σχετικό πρωτόκολλο στο οποίο γίνεται αναφορά για τον ρόλο των οργανωμένων εθελοντικών ομάδων. Ο ρόλος των Εθελοντικών Ομάδων (ομάδες οι οποίες έχουν εκπαιδευτεί από το Τμήμα Δασών σε θέματα πυρκαγιών) είναι βοηθητικός. Οι εθελοντικές ομάδες που είναι καταχωρημένες στο Μητρώο Εθελοντών του Τμήματος Δασών καλούνται, όταν κριθεί σκόπιμο, από το Τμήμα Δασών για εμπλοκή στις πυρκαγιές.

Ιωάννης Παύλου: Η συνεισφορά των εθελοντικών ομάδων είναι αξιέπαινη και τους ευχαριστούμε πάρα πολύ για τη συμβολή τους. Είναι σημαντικό όμως, να ακολουθούν οδηγίες, ειδικά σε μεγάλες πυρκαγιές, για να αποφευχθούν τυχόν ατυχήματα και τραυματισμοί.

Πως προστατεύουμε τα δάση μας

Ποιο το μήνυμά σας προς τον κόσμο, αναφορικά με τις πυρκαγιές;

Ιωάννης Παύλου: Η προστασία των δασών από τις πυρκαγιές μας αφορά όλους. Έχουμε ευθύνη να προστατεύσουμε τα δάση μας. Απευθύνουμε θερμότατη έκκληση προς το κοινό να είναι ιδιαίτερα προσεκτικό κατά τις εξορμήσεις του στο δάσος, αποφεύγοντας πλήρως ενέργειες και δραστηριότητες που πιθανόν να προκαλέσουν πυρκαγιά, όπως τη χρήση εργαλείων ή γεωργικών μηχανημάτων που παράγουν θερμότητα, σπινθήρες ή φλόγα, όπως σμυρίλιο, οξυγονοκόλληση και ηλεκτροσυγκόλληση.

Σε περίπτωση που κάποιος αντιληφθεί καπνό ή φωτιά καλείται να τηλεφωνήσει άμεσα στο 1407 (Τμήμα Δασών) ή στο 112 (Πυροσβεστική Υπηρεσία). Όταν τηλεφωνήσει κάποιος θα πρέπει να δώσει τα στοιχεία του και ακριβείς πληροφορίες για τη φωτιά όπως, την κοινότητα, την τοποθεσία, το δρομολόγιο ή ακόμη και το τι καίγεται, για να μπορούμε να μεταβούμε άμεσα στο σημείο χωρίς καθυστέρηση.

Γιώργος Κωνσταντίνου: Επίσης, άτομα που έχουν εξοχικές κατοικίες ή κατοικούν κοντά σε δασώδη περιοχή, πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί. Θα ήταν πρέπει να καθαρίζουν την αυλή τους από ξηρά χόρτα και άλλα εύφλεκτα υλικά. Να διατηρούν κλαδεμένα τα δέντρα της αυλής τους μέχρι το 1/3 του ύψους τους. Ακόμη, να υπάρχουν σε εξωτερικούς χώρους, στον περίγυρο του υποστατικού εγκατεστημένες παροχές νερού ή και εργαλεία που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για κατάσβεση μικρών εστιών φωτιάς.