Όταν το κράτος κρέμασε τον Στυλιανό

Η αυτοκτονία του Στυλιανού υποτίθεται πως σόκαρε την κλειστή κυπριακή κοινωνία που έχει μια τάση να σοκάρεται από γεγονότα που γνωρίζει και ανέχεται μια χαρά, πριν γλιστρήσει κι αυτή από τις χαραμάδες, όπως άλλωστε και ο ίδιος ο Στυλιανός στη σύντομη αλλά δυσανάλογα γεμάτη από βάσανα και κακουχίες ζωή του. Δυστυχώς όμως δεν μπορείς να κάτσεις στο σκαμνί νοοτροπίες, το σαθρό και απάνθρωπο σύστημα “ευημερίας” (με την ίσως πιο τραγικά ειρωνική ονομασία στην ιστορία) ή μια ολόκληρη κοινωνία που επιτρέπει να συμβαίνουν αυτά στη βάρδια της, γι’ αυτό και η δίκη που είναι προγραμματισμένη να ξεκινήσει στις 20 Ιανουαρίου θα επιχειρήσει να περιορίσει τις ευθύνες στους 11 κατηγορούμενους που εμπλέκονται άμεσα στην υπόθεση: τους γονείς του θύματος, λειτουργούς των (ούτως καλούμενων) Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας και έναν αστυνομικό. Οι τρεις θεσμοί δηλαδή (οικογένεια, ΥΚΕ και αστυνομία) που απέτυχαν παταγωδώς στο να προστατεύσουν ένα παιδί οδηγώντας το στην απελπισία και εν τέλει στον θάνατο.

Όπως και στην περίπτωση του 8χρονου Gabriel Fernandez στις ΗΠΑ (δείτε το σχετικό doc του Netflix αλλά μόνο εάν θέλετε να κατακρεουργηθεί η ψυχή σας) η υπόθεση του Στυλιανού απογύμνωσε ένα σύστημα Πρόνοιας που ενώ όλοι γνωρίζουμε τις παθογένειες και αδυναμίες του, ελάχιστα έχουν γίνει για την αναβάθμισή του. Πώς γίνεται ένα παιδί με τόσα πολλά και εμφανή σημάδια κακοποίησης να γλιστρήσει στις χαραμάδες του συστήματος; Στην Κύπρο όπου το γραφείο Ευημερίας παραμένει ο πιο παραγωγικός serial killer με δεκάδες θανάτους στη βάρδια του, περιπτώσεις σαν του Στυλιανού τείνουν να γίνουν ο κανόνας και όχι η θλιβερή εξαίρεση.

Η ιστορία του Στυλιανού δεν αφορά ένα μεμονωμένο γεγονός, αλλά μια αλυσίδα αποτυχιών που διήρκεσε χρόνια και με αρκετό υλικό να γεμίσει το δικό του four-part ντοκιμαντέρ του Netflix. Ένα ντροπιαστικό χρονικό θεσμικής παραμέλησης και συστηματικής αποτυχίας των κρατικών μηχανισμών στην Κύπρο που ξεκίνησε στα τέλη της δεκαετίας του 2000 όταν ο 2χρονος(!) τότε Στυλιανός εμφάνιζε προβληματική συμπεριφορά και εκρήξεις βίας στον Παιδοκομικό Σταθμό ενώ εξομολογούνταν συχνά στην Εκπαιδευτική Ψυχολόγο ότι ο πατέρας του χτυπούσε βάναυσα τόσο τον ίδιο όσο και τη μητέρα του. Καθώς ο Στυλιανός μεγάλωνε το ίδιο συνέβαινε και στο μαρτύριό του. Από τη στιγμή που ο πατέρας φαμίλιας έκρινε ότι ήταν αρκετά μεγάλος να κρατάει φτυάρι ή να κουβαλάει σακιά, τον έριξε χωρίς δισταγμό στις δουλειές της φάρμας. Και μην φανταστείτε ότι “βοηθούσε” τον πατέρα του στο πλαίσιο κάποιας τελετής μύησης μεταξύ των αρρένων μελών μιας αγροτικής οικογένειας. Όχι, η ζωή του μικρού Στυλιανού δεν θύμιζε σε τίποτα “Μικρό σπίτι στο λιβάδι”, ήταν πιο κοντά στην “Καλύβα του μπαρμπα-Θωμά” με συνθήκες καθαρής σκλαβιάς: απάνθρωπο ωράριο σε δουλειές που θα τσάκιζαν ενήλικα πόσο μάλλον ένα παιδί κι από πάνω ξύλο, απειλές, ψυχολογική και σωματική κακοποίηση.

Ο μικρός πήγαινε στο σχολείο βρώμικος, με άπλυτα ρούχα που μύριζαν κοπριά και ζώα αφού δούλευε μέχρι αργά και δεν προλάβαινε καν να κάνει μπάνιο. Το σχολείο ήταν το μοναδικό μέρος που ο Στυλιανός έβλεπε ως καταφύγιο μακριά από το κολαστήριο που αποκαλούσε σπίτι. Επίσης ήταν ο μοναδικός θεσμός που ενήργησε σωστά, αγκαλιάζοντας τον Στυλιανό από την πρώτη στιγμή που εκμυστηρεύτηκε στους καθηγητές του τα όσα βίωνε στα χέρια του πατέρα του και την αδιαφορία της μάνας του (η οποία επίσης ήταν θύμα κακοποίησης όμως αυτό δεν αποτελεί δικαιολογία για να αδιαφορεί για τα όσα τραβούσαν τα παιδιά της) ενώ ενεργοποιήθηκαν όλες οι διαδικασίες που προβλέπονται με ενημέρωση των Αρχών για την περίπτωσή του. Κι εδώ αρχίζει το πραγματικό δράμα, η χειρότερη ίσως πτυχή της τραγικής ιστορίας. Γιατί ένα πράγμα να υπομένεις το δράμα σου βουβά και στωικά και πολύ χειρότερο να βρίσκει το θάρρος να μιλήσεις, να περιμένεις βοήθεια και να συνειδητοποιείς ότι κανείς δεν είναι διατεθειμένος να κάνει το παραμικρό.

Τουλάχιστον 20(!) αναφορές για ενδοοικογενειακή βία στο σπίτι του Στυλιανού και η τυπολατρική Αστυνομία Κύπρου ζητούσε επίμονα από τη μητέρα να υπογράψει επώνυμη καταγγελία σε βάρος του πατέρα-δυνάστη προκειμένου να κινητοποιηθεί. Οι Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας (ΥΚΕ) σύμφωνα με το πόρισμα της Επιτρόπου Διοικήσεως που συντάχθηκε μετά από έρευνα που ακολούθησε την αυτοκτονία του Στυλιανού, αντιμετώπισαν την υπόθεση με «απίστευτη ελαφρότητα». Διαπιστώθηκε προφανής παραβίαση των οδηγιών για εξειδικευμένη εκτίμηση κινδύνου. Η παράλειψη αυτή χαρακτηρίζεται από την Επίτροπο ως «εγκληματική», καθώς οι ΥΚΕ υπήρξε ο τελευταίος κρίκος που είχε τη δυνατότητα να αποτρέψει την τραγωδία. Και δεν το έκαναν. Μια μέρα έφυγε από το σπίτι. Η Αστυνομία που τον έψαχνε όλη μέρα τον βρήκε κουλουριασμένο σε μια γωνιά του γηπέδου του χωριού. Κι ενώ γνώριζαν για την κατάσταση στο σπίτι από τις πολλαπλές καταγγελίες που πήγαιναν στον βρόντο, τον επέστρεψαν στα χέρια του βασανιστή του. Κάποια στιγμή οι ΥΚΕ πρότειναν στην οικογένεια να αφήσει την τρώγλη με τα ποντίκια όπου έμενε και μετακομίσει σε άλλο σπίτι με ενοίκιο που θα πληρώνει το κράτος. Ο πατέρας αρνήθηκε και στην αντίδραση της λειτουργού των ΥΚΕ απάντησε πως “την επόμενη φορά που θα τους επισκεφτεί θα την περιμένει με το όπλο”. Οι ΥΚΕ βρήκαν... legit το αίτημα του πατέρα-φαμίλια και δεν ξανασχολήθηκαν ούτε σκέφτηκαν να ειδοποιήσουν τις Αρχές. Ε όχι και να κινδυνεύσουμε για μια γαμημένη κλίμακα Α8, σωστά; Κι ας εμπλέκονται ανήλικα στην εικόνα.

Σε ένα τραγικό γύρισμα της τύχης αντάξιου ενός συνταρακτικού οσκαρικού δράματος, ο Στυλιανός παρά τις άθλιες συνθήκες διαβίωσης και τη συνεχή κακοποίηση, κατάφερε να περάσει με επιτυχία τις εξετάσεις για είσοδο στην Τεχνική Σχολή και στον κλάδο της μηχανικής αυτοκινήτων. Αποτελούσε το όνειρό του αλλά και το εξιτήριο από το κολαστήριο. Απλά έπρεπε να αντέξει ακόμα λίγο. Δεν τα κατάφερε. Έσπασε. Η κακοποίηση του είχε ήδη τσακίσει το κορμί, η αδιαφορία όμως ενός ολόκληρου συστήματος που υποτίθεται έπρεπε να τον προστατεύσει του τσάκισε και την ψυχή. Όταν ο “πατέρας” του απαγόρευσε ρητά να ξαναπάει σχολείο “ώστε να δουλεύει στη φάρμα για να συνεισφέρει οικονομικά στην οικογένεια” ο Στυλιανός συνειδητοποίησε ότι υπήρχε μόνο μία διέξοδος από το μαρτύριο. Βρέθηκε κρεμασμένος στη φάρμα όπου μαρτύρησε και για τα 15 χρόνια της σύντομης ζωής του. Η ειρωνεία: Με την πράξη του κινητοποιήθηκαν οι Αρχές που απομάκρυναν από το σπίτι τα δύο μικρότερα αδέλφια του επίσης θύματα άθλιας διαβίωσης και κακοποίησης. Όσο δεν μπορούσε να τα βοηθήσει ζωντανός, το έπραξε αφαιρώντας την ίδια του τη ζωή. 

Η πολυαναμενόμενη δίκη, που έρχεται με μεγάλη καθυστέρηση καθώς η υπόθεση καταχωρήθηκε το 2021, δεν θα ρίξει μόνο φως στις συνθήκες κάτω από τις οποίες ο εμφανής Γολγοθάς ενός παιδιού πέρασε απαρατήρητος σχεδόν από κάθε υπηρεσία και θεσμό που είχε καθήκον να το προστατεύσει αλλά -σε περίπτωση καταδίκης- θα χαράξει τον δρόμο ποινικοποίησης της κρατικής ανεπάρκειας. Όχι πως δεν υπάρχει νόμος, όμως η ατιμωρησία κρατικών υπαλλήλων σε κραυγαλέες περιπτώσεις εγκληματικής αμέλειας που οδηγεί στην απώλεια ζωών, είναι μέχρι σήμερα η νόρμα. Ελπίζουμε ο Στυλιανός να το αλλάξει αυτό, ακόμα μια υπηρεσία που θα προσφέρει με τον θάνατό του.

Τον Απρίλιο του 2021 η κυπριακή κοινή γνώμη είχε “συγκλονιστεί” για ακόμα μια φορά από την υπόθεση του Μπρούνο, του σκύλου-μασκότ μιας μονάδας της Εθνικής Φρουράς στο Κάβο Γκρέκο που κακοποιήθηκε από υπαλλήλους του Δήμου Αγίας Νάπας που πήγαν να τον μαζέψουν. Η κινητοποίηση των Αρχών υπήρξε πρωτόγνωρη και συγκινητική: Η Αστυνομική Διεύθυνση Αμμοχώστου διεξήγαγε αυτεπάγγελτη έρευνα για την υπόθεση, ενδιαφέρον επέδειξε ο ίδιος ο Αρχηγός Αστυνομίας ενώ και η τότε Υπουργός Δικαιοσύνης Έμιλυ Γιολίτη μας ενημέρωνε τόσο για την πορεία την καταχώρηση της υπόθεσης στο δικαστήριο όσο και για την υγεία του Μπρούνο. Τότε είχα γράψει κάτι που ξένισε πολλούς (και θα το κάνει και τώρα αλλά ψιλοχέστηκα): Αν ο Στυλιανός είχε τέσσερα πόδια και ουρά που θα την κουνούσε χαρούμενα στους αστυνομικούς, πιθανότατα τώρα να ήταν ζωντανός.

Αυτοί είμαστε, είτε σας αρέσει, είτε όχι...